คนพวน คือ บรรดาผู้คนที่ตั้งบ้านเรือนอยู่รวมเป็นที่สูง หรือที่ราบสูง (ซึ่งคำพื้นเมืองดั้งเดิมเรียกว่า พวน) ต่อมาเรียก ไทยพวน หมายถึง ชาวพวน ภาพสตรีชาวเชียงขวาง เมืองพวนหรือพวนเชียงขวาง มีการเกล้าผมที่แปลกตา ที่วัดศรีพรหม เชียงขวาง ในพิธีบายศรีสู่ขวัญแด่สาธุบาทเจ้าไชยวงศ์ ผู้ครองเมืองพวน ราว พ. ศ. 2463-2472 (ค. 1920-1929) 03. ชาวพวน คือชาวลาวซึ่งพูดสำเนียงต่างกับชาวหลวงพระบางเพียงเล็กน้อย และพวกชาวเวียงจันทน์ ปัจจุบันก็มาจากเมืองพวน (ราชอาณาจักรลาว ของบุญช่วย ศรีสวัสดิ์ พิมพ์ครั้งแรก พ. 2503) มีร่องรอยและหลักฐานหลายอย่างยืนยันตรงกันว่า ชาวพวนทยอยเคลื่อนย้ายจากเมืองพวนไปตั้งหลักแหล่งใหม่ทางสองฝั่งโขง บริเวณเวียงจันถึงอีสานเหนือนานมาแล้วนับร้อย ๆ ปี นอกจากนั้นยังมีบางกลุ่มเคลื่อนย้ายลงไปอยู่ภาคกลางทางลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา อย่างน้อยตั้งแต่ยุคสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ก่อนมีศึกเจ้าอนุวงศ์ สมัย ร. 5 เรียกบริเวณอีสานเหนือทางอุดรธานี - หนองคาย ว่ามณฑลลาวพวน นับแต่นั้นเลยพากันเรียกคนพวนทั่วไปว่าลาวพวนด้วย. ลาวลงไทยครั้งใหญ่ และครั้งสำคัญมาก มีขึ้นราวหลัง พ. 1600 แล้วมีต่อเนื่องตลอดมาไม่ขาดสาย ทั้งนี้ด้วยเหตุผลทางการค้าภายในภูมิภาค เพราะเรือเดินสมุทรชนิดใหม่ คือ สำเภาจีน มีระวางบรรทุกสูงขึ้น และมีบทบาทในการค้าทางทะเลมากขึ้น ทั้งจากทะเลจีนและมหาสมุทรอินเดีย จึงต้องการสินค้าของป่าในไทยและลาวกับดินแดนใกล้เคียงมากกว่าแต่ก่อน ชาวลาวตั้งภูมิลำเนาในหุบเขาน้อยใหญ่ เมื่อมีประชากรมากขึ้น อาหารที่ผลิตได้ไม่เพียงพอ ก็ต้องพึ่งพาการค้าทางไกล จึงเกิดความเคลื่อนไหวโยกย้ายถิ่นฐาน โดยรับขนส่งทรัพยากรจากสองฝั่งโขงลงสองฝั่งเจ้าพระยาให้บ้านเมืองรัฐใหญ่ใกล้ทะเลค้าขายกับจีน และอินเดีย (ประวัติศาสตร์แห่งชาติ ของ ศ.
ดร. นิธิ เอียวศรีวงศ์ พิมพ์ครั้งแรก พ. 2549). ความเคลื่อนไหวลาวลงไทย มีร่องรอยอยู่ในพงศาวดารล้านช้าง เมื่อขุนบูลม (ขุนบรม) ให้ลูกชายคนที่ห้า ชื่อ งัวอิน ไปสร้างเมืองชาวใต้อโยธยา หมายถึง อยุธยา-สุพรรณภูมิ (สุพรรณบุรี) ส่งผลให้วัฒนธรรมลาวสองฝั่งโขงมีในราชสำนักอยุธยาสืบมา เช่น โคลงสองฝั่งโขงในโองการแช่งน้ำ เซิ้งในระเบ็ง ขับเสภา ฯลฯ นอกจากนั้น ยังมีการเคลื่อนย้ายลาวลงไทย อยู่ในยวนพ่ายโคลงดั้น เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เล่าเรื่องเมื่อลาวลงชัยนาถ (หมายถึง เมืองพิษณุโลก) ด้วยสาเหตุความขัดแย้งทางการเมืองว่า "แถลงปางเมื่อลาวลง... ชัยนาภ นั้นฤๅ". คนพวนกลุ่มหนึ่งจากเวียงจันทน์ และบริเวณสองฝั่งโขง ถูกกวาดต้อนมาในสมัย ร. 3 คราวศึกเจ้าอนุเวียงจัน (เจ้าอนุวงศ์ แห่งเมืองเวียงจันทน์) เมื่อ พ. 2369 ให้ลงไปตั้งบ้านเรือนหลักแหล่งใหม่อยู่บริเวณป่าดงทางตะวันออกของกรุงเทพฯ ตั้งแต่นครนายก ปราจีนบุรี จนถึงฉะเชิงเทรา คนพวนถูกกวาดต้อนไปหลายแหล่ง โดยเฉพาะเขตดงศรีมหาโพธิ ให้ตั้งบ้านเรือนตั้งแต่ลำน้ำปราจีนบุรี ที่ต่อไปจะได้ชื่อ อ. ศรีมหาโพธิ อ. ศรีมโหสถ จ. ปราจีนบุรี กระจัดกระจายต่อเนื่องถึงเขตดงยาง บริเวณลำน้ำท่าลาด ที่ต่อไปจะได้ชื่อ อ.